"De coronacrisis zet sluimerende conflicten op scherp", onderstreept directeur Els Keytsman. "En het coronabeleid maakt duidelijk dat bevolkingsgroepen soms uit het oog verloren worden en dat er werk aan de winkel is voor een meer inclusief beleid. Unia gaf over dit coronabeleid in 2020 talrijke aanbevelingen aan diverse partners en spelers. We richtten ons bijvoorbeeld tot verhuurders, nadat bleek dat sommige zorgverleners onder druk werden gezet om te verhuizen. We spraken de onderwijsministers en -koepels aan om kwetsbare leerlingen niet uit het oog te verliezen. We organiseerden een enquête bij personen met een handicap en hun familie. Unia publiceerde ook een algemeen rapport over het coronabeleid: ’COVID-19: een test voor de mensenrechten’.”  

Impact coronacrisis 

Unia stelde vast dat vooral personen met een handicap of met gezondheidsproblemen te maken kregen met discriminatie. Het ging dan vooral over de toegang tot winkels, openbaar vervoer of ziekenhuizen. Soms dwong de coronacrisis om zo snel op de bal te spelen dat het niet (altijd) mogelijk was om beslissingen te nemen die in orde waren voor personen met een handicap of gezondheidsproblemen.  

Al in februari vorig jaar kwamen er meldingen over discriminatie van mensen met Aziatische roots die werden geassocieerd met het coronavirus. Gedurende de hele crisis stelde Unia spijtig genoeg vast dat meningsverschillen de bevolking verdeelden. Polarisering draagt niet bij tot het samenleven waarvoor Unia opkomt. 

Black Lives Matter  

2020 was niet alleen het jaar van de coronacrisis maar ook het jaar van de tragische dood van George Floyd in de VS en van de 'Black Lives Matter'-beweging die wereldwijd weerklank vond. Els Keytsman: "Zwarte levens doen ertoe. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar de cijfers rond geweld tegen en discriminatie van mensen met een donkere huidskleur vertellen een heel ander verhaal.”   

“Onze instituten en democratische instellingen bleken in 2020 fragieler dan we ooit konden vermoeden. Het selectieve optreden van de politie, de werking van het parlement en de legitimiteit van de regering werden in vraag gesteld. Dit leidde tot protesten en manifestaties, die vaak plaatsvonden ondanks het samenscholingsverbod of de avondklok."  

In de strijd tegen racisme en discriminatie werkt Unia samen met de politie om te sensibiliseren over mensenrechten, om de antiracisme- en antidiscriminatiewetgeving correct toe te passen en om haatmisdrijven correct te registreren. Unia krijgt wel geregeld meldingen over interventies van politieagenten die als discriminerend, zeer gericht en buitensporig worden ervaren. Unia stelt ook vast dat de politie nog altijd worstelt met de vraag hoe ze intern kan optreden tegen structureel ingebakken racisme en onverdraagzaamheid. Unia staat klaar om haar ervaring en kennis te delen met de politie om tot een onberispelijke werking te komen.  

Unia ging in dialoog met de Brusselse brandweer na getuigenissen over racistisch pestgedrag. De federale en regionale regeringen besloten een interministeriële conferentie tegen racisme op te richten. Die conferentie moest de basis leggen voor een Nationaal Actieplan tegen Racisme (NAPR). Unia vraagt al sinds 2001, toen België zich engageerde voor de VN-Conferentie tegen Racisme in Durban, om zo’n nationaal actieplan. Sarah Schlitz, de staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit, nam ondertussen het voortouw rond de voorbereiding van het NAPR.    

Praktijktesten in opmars  

Overheden kunnen al een tijdje praktijktesten, 'mystery shopping' of 'mystery calls' gebruiken om discriminatie in kaart te brengen en te bestrijden. Het taboe op het gebruik hiervan lijkt meer en meer te verdwijnen, een positieve ontwikkeling. In 2020 zagen we een opvallende stijging van het aantal lokale besturen dat aan de slag ging met deze instrumenten. En dit zowel op de huisvestingsmarkt als, en dat is nieuw, op de lokale arbeidsmarkt.  

Het federale en het Brusselse parlement namen in de voorbije jaren initiatieven om praktijktesten op de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Unia publiceerde vorig jaar twee nota's met voorstellen om de bestaande aanpak te verbeteren. 

Lokale besturen doen voor hun studies een beroep op de expertise van Unia en van professionele onderzoekers. Ze spelen een belangrijke rol in de strijd tegen discriminatie op de huisvestingsmarkt.  

In Vlaanderen organiseerden steden zoals Leuven, Antwerpen en Mechelen in 2020 voor het eerst praktijktesten. Ze konden hierbij rekenen op de expertise van Unia. Ook in Brussel wordt al gewerkt met praktijktesten. In het zuiden des lands is er interesse voor deze methodiek om discriminatie in de praktijk aan te pakken. Die interesse werd nog aangewakkerd door een werkbezoek van diverse Waalse steden aan Gent, om te kijken wat ze daar doen.    

Cijfers 

In het voorbije jaar registreerde Unia 9.466 meldingen, een stijging met 11,7% tegenover 2019. "Het is een goede zaak dat burgers beter de weg vinden naar Unia, al maken we ons zorgen over de groeiende polarisering in de samenleving", zegt directeur Els Keytsman.  

Als we kijken naar de criteria waarvoor Unia bevoegd is, stellen we vast dat de meeste dossiers vorig jaar gingen over raciale kenmerken (956) en handicap (519). Verder waren er veel dossiers in verband met geloof/levensbeschouwing (261), vermogen (187), leeftijd (172), gezondheidstoestand (162) en seksuele geaardheid (109).  

Bij de dossiers namen de domeinen werk en goederen & diensten meer dan de helft van het volume voor hun rekening. Andere dossiers situeerden zich vooral op de domeinen media, samenleving, onderwijs en politie & justitie.  

De stijgende werklast, onze opdracht als mensenrechteninstelling en andere factoren hebben tot gevolg dat Unia nood heeft aan bijkomende middelen om alle taken tot een goed einde te kunnen brengen. 

“2021 zien wij als een jaar van hoop", stelt Keytsman. "We zien eindelijk een uitweg uit de coronacrisis. Onze hoop wordt gesterkt door de moed en de veerkracht die we zagen in 2020. Maar we mogen niet naïef zijn. Ook in 2021 blijven we kwetsbaar. De economische gevolgen van de pandemie zullen ongetwijfeld een weerslag hebben op onze samenleving en treffen opnieuw de kwetsbaarsten eerst. Unia blijft strijden voor gelijke rechten en gelijke kansen. Samen met vele anderen. Alleen zo gaan we als samenleving vooruit".