Het spreekt voor zich: elke actie waarbij geweld gebruikt wordt, kan niet. Gelukkig zijn dit soort incidenten eerder zeldzaam. Het gebeurt vaker dat de actiegroepen verbaal provoceren, gebruik maken van spandoeken, leuzen scanderen, … Daarom is het belangrijk om te weten wat de grenzen van de vrije meningsuiting zijn.

Iedereen mag in België vrij zijn of haar mening uiten. Dat geldt dus ook tijdens een event, debat, lezing of een andere activiteit. Je mag dus heel wat zeggen of doen, zelfs indien anderen dat ervaren als schokkend, verontrustend of kwetsend. Toch zijn er grenzen aan deze vrije meningsuiting.

Dit is strafbaar:

Aanzetten tot discriminatie, haat, geweld of segregatie* tegen anderen, in het openbaar, doelbewust en om een welbepaalde reden

Bijv.: Iemand roept tijdens een betoging: “Alle moslims moeten zich verenigen en strijden tegen de regering en tegen België. Er moet een boycot komen tegen Amerika en al die honden moeten verbrand worden.”

Opgelet:

• algemene kritiek op bijvoorbeeld een politieke overtuiging of godsdienst, mag wel. Pamfletten met daarop "Neen tegen islamisering”, zijn dus niet strafbaar.
• Het begrip ‘discriminatie’ is ruim: ook intimidatie valt hieronder.

Denkbeelden verspreiden over rassuperioriteit of rassenhaat

Bijv.: Iemand kalkt een hakenkruis op de muur, of kleeft op de muur van een Joods museum stickers met de tekst ‘Ons socialisme is nationaal’.

Behoren tot of meewerken met een groep of vereniging die herhaaldelijk discriminatie of segregatie verkondigt

Bijv.: Je activiteit wordt verstoord door een groep die al voor andere gelijkaardige feiten gekend is bij het gerecht.

Opgelet: om aan te tonen dat een bepaalde groep of vereniging al herhaaldelijk discriminatie of segregatie verkondigde, is het belangrijk om bewijsmateriaal in te zamelen.

Negationisme

Bijv.: Iemand scandeert in een volle zaal “We like you Adolph, we do! Heil Hitler!”

Iedereen heeft ‘vrijheid van vergadering’. Dat is het recht om te vergaderen en te betogen. Bovendien moet iedereen de mogelijkheid krijgen om in het openbaar een mening te uiten, zonder eventuele gewelddadige tegenacties te moeten vrezen. Organiseer je een activiteit? Dan kan je dus niet verhinderen dat er ook een bepaalde (geweldloze) tegenactie of tegenbetoging is.

Het is de overheid die ervoor moet zorgen dat een vergadering of betoging kan doorgaan (en in principe ook een tegenbetoging van andersgezinden). Dat kan bijvoorbeeld door voor politiebegeleiding zorgen. Maar ook dit recht heeft grenzen. Is het risico dat de openbare orde verstoord zal worden, te groot? Dan mag de overheid beslissen om een bepaalde activiteit of betoging te verbieden. Dit heet ‘vrijwaring van de openbare orde’.   

Uiteraard zijn misdrijven strafbaar, zoals schriftelijke beledigingen, slagen en verwondingen, graffiti en vernielingen, …

Kiest de dader het slachtoffer bovendien omdat die tot een bepaalde groep behoort met een of meerdere beschermde kenmerken (bijv. huidskleur, afkomst, seksuele geaardheid, politieke overtuiging, …)? Dan spreken we van een haatmisdrijf, en dat kan tot een strengere straf leiden. Lees hier meer over haatmisdrijven en hoe je ze meldt.

Wat als actievoerders de leden van je activiteit beginnen te filmen, om de beelden daarna online te verspreiden? En mag je zelf de activiteiten van de actiegroep filmen om bewijsmateriaal te verzamelen?

De regel: toestemming vragen

In de regel moet je eerst toestemming vragen voor je filmt of fotografeert. Alleen de persoon zelf kan beslissen of je een afbeelding van hem of haar mag nemen, gebruiken en verspreiden.

Tip: word je zelf gefilmd of gefotografeerd? Laat dan ook duidelijk weten dat je dat niet wil.

Uitzonderingen: publieke plaats, menigte of openbaar of gerechtvaardigd belang

Er bestaan ook een aantal uitzonderingen op de regel. In de volgende situaties heb je geen uitdrukkelijke toestemming nodig om foto’s of filmpjes te maken:

• Wie zich op een publieke plaats begeeft, geeft in feite stilzwijgend toestemming om gefotografeerd of gefilmd te worden. Wil je de genomen foto of video ook gebruiken? Dan blijft de toestemming van de persoon nodig, als de persoon het belangrijkste onderwerp is van de foto of de video. Maar maak je eerder een sfeerbeeld van een publieke plaats, waar een aantal personen op de achtergrond staan? Dan heb je voor het verdere gebruik van de foto of video geen toestemming van die personen nodig.
• Ook voor beelden van een menigte heb je in principe geen toestemming nodig om deze te maken of nadien te gebruiken.
• Wil je beelden maken om als bewijsmateriaal aan de politie te bezorgen, omdat de actievoerders bijvoorbeeld strafbare feiten plegen? Dan is de toestemming van de afgebeelde personen ook niet nodig. Dat komt omdat het maken of gebruiken van de beelden dan noodzakelijk is voor de vervulling van een taak van openbaar belang. Het kan ook om de behartiging van een gerechtvaardigd belang gaan: van de maker of van derden aan wie het beeldmateriaal wordt doorgegeven.

Dan kan je:

• de persoon aanspreken die de beelden heeft gemaakt en vragen om het beeldmateriaal van het fototoestel of de gsm te verwijderen
• vragen om de beelden offline te halen
• de beelden rapporteren bij de beheerder (bijvoorbeeld Facebook, YouTube, …)
• stappen naar de Gegevensbeschermingsautoriteit of de politie

Wil je het optreden van de politie filmen? Dit mag in België. Je bent wel best voorzichtig en hindert de politie niet bij het filmen. Meld ook dat je aan het filmen bent en deel de beelden niet zomaar op sociale media (tenzij onherkenbaar of bij toestemming van de agenten). De politie kan je telefoon in beslag nemen, maar mag de beelden niet wissen.