De evaluatie door het VN-comité voor de rechten van personen met een handicap
Alle staten die het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap hebben geratificeerd, worden om de vier jaar beoordeeld op hun vorderingen. Deze beoordeling wordt verricht door het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap en volgt op een periodieke rapportageprocedure.
België werd in 2014 voor het eerst beoordeeld door het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap, hierna VN-Comité genoemd, na een normale rapportageprocedure.
Voor de tweede evaluatie wordt België onderzocht volgens een vereenvoudigde procedure: België is niet langer verplicht een volledig initieel verslag in te dienen en de procedure wordt beperkt tot een reeks geselecteerde vragen die België moet beantwoorden. De procedure om rapporten op te leveren is gestart in 2019 en het VN-Comité zal vermoedelijk evalueren in 2024.
Sinds 2019 is het VN-Comité bezig met de voorbereiding van de tweede evaluatie van België.
- Het VN-Comité onderzoekt wat België heeft ondernomen om de rechten van PMH te waarborgen en hoe België met de finale aanbevelingen van de evaluatie uit 2014 aan de slag is gegaan.
- Het analyseert in hoeverre de Belgische samenleving inclusiever is geworden sinds de eerste evaluatie
Voor deze tweede evaluatie van België is de rapportageprocedure vereenvoudigd. België zal een vragenlijst van het VN-Comité beantwoorden. De antwoorden van België vormen samen het periodiek verslag, dat dient als basis voor de evaluatie.
1ste stap: schriftelijke bijdragen om de lijst van vragen op te stellen
Begin 2019 hebben Unia, als onafhankelijk monitoringmechanisme van het VN-verdrag, en het maatschappelijk middenveld schriftelijke bijdragen ingediend om het VN-Comité te informeren. Ze gaven aan waar de Belgische overheden vooruitgang maakten of juist niet. Deze aanwijzingen hielpen het VN-Comité om de vragenlijst voor België op te maken.
Ontdenk deze verschillende bijdragen:
- De bijdrage van Unia (maart 2019)
- De bijdrage van BDF (Belgium Disability Forum) (februari 2019)
- De bijdrage van GRIP (Gelijke Rechten voor Ieder Persoon met een handicap) (februari 2019)
- De bijdrage van Global Initiative to End All Corporal Punishment of Children (Februari 2019)
2de stap: vergadering met het Comité
Unia, GRIP en het BDF gaven naast hun schriftelijke bijdragen voor het opstellen van de vragenlijst ook een mondelinge toelage voor het VN-Comité. Elke organisatie sprak ook individueel met de rapporteur voor België om tot een finale vragenlijst te komen.
3de stap: vragenlijst
Op basis van de eerste bevindingen heeft het VN-Comité op 30 april 2019 een vragenlijst opgesteld (“list of issues”), die België binnen een jaar moet beantwoorden.
4de stap: rapport van België
Hierin beantwoordt België de vragenlijst van het VN-Comité met een overzicht van alle nieuwe beleidsinitiatieven en wijzigingen in de wet- en regelgeving, rechtspraak en administratieve praktijken (gelinkt aan belangrijke artikels uit het Verdrag), die tussen de eerste evaluatie in 2014 en 31 december 2019 werden gerealiseerd.
5de stap: het parallel rapport van Unia
- Op 3 december 2021 stelt Unia haar parallel rapport op om in het statelijk rapport van België te becommentariëren, te corrigeren en aan te vullen. Unia baseert zich onder meer op de bevraging van 1.140 personen met een handicap over de naleving van hun rechten, die op 3 december 2020 is gepubliceerd.
Welke zijn de volgende stappen?
- Verscheidene organisaties uit het maatschappelijk middenveld werken ook aan hun schaduwrapporten.Het VN-Comité houdt bij zijn evaluatie rekening met het parallel rapport van Unia en de schaduwrapporten uit het middenveld.
- Het VN-Comité zal individueel overleggen met Unia en organisaties uit het middenveld. Daarnaast zal ze een openbare zitting organiseren op 22 augustus 2024, ook wel constructieve dialoog genoemd. De tweede slotopmerkingen van het VN-comité over België worden verwacht in september 2024.
Wordt vervolgd....
1ste stap: het initieel rapport van België
België somt de acties op die de verschillende Belgische overheden, gewesten en gemeenschappen ondernamen om te voldoen aan de verplichtingen in het VN-Verdrag. Dit initieel rapport vormt de basis voor de eerste evaluatie van België.
2de stap: schaduwrapporten
Ngo’s krijgen de kans om zelf een rapport aan het VN-Comité over te maken.
Zelf een schaduwrapport indienen? De richtlijnen vind je op de website van het VN-Comité.
3de stap: parallel rapport
De Belgische staat heeft Unia het mandaat gegeven om als onafhankelijke instantie het Verdrag op te volgen en te rapporteren aan het VN-Comité bij elke evaluatie van België. Dit verslag heet een "parallel rapport".
4de stap: vragenlijst aan België
Op basis van het einitieel rapport van België, de schaduwrapporten en het parallel rapport stelt de rapporteur van het VN-Comité een "list of issues" op. Dat is een lijst met vragen naar meer verduidelijking over bepaalde thema’s.
- De "List of Issues" (2014)
De Belgische staat heeft 1 jaar de tijd om die vragen te beantwoorden.
Unia en het maatschappelijke middenveld kunnen hun feedback geven voor of na het antwoord van de staat. Eventueel kunnen ze daarbij reageren op het antwoord van de Belgische staat.
5de stap: Overleg met het Comité
Unia en het maatschappelijke middenveld kunnen tot vier weken voor de opening van de zitting verzoeken om een afzonderlijk overleg met het VN-Comité. Dat verzoek kan geweigerd worden.
Dit overleg biedt de gelegenheid om de prioriteiten in herinnering te brengen en nieuwe informatie te verstrekken of om bepaalde thema’s uit te diepen.
6de stap: Openbare zitting
Een delegatie van de Belgische staat en van Unia wonen de openbare zitting bij. De sessie is verdeeld over twee halve dagen.
De openbare zitting biedt het Comité voor de Rechten van Personen met een Handicap de gelegenheid om bijkomende vragen te stellen aan de Belgische overheden.
Naast de openbare zittingen kunnen ngo's nevenevenementen (side events) organiseren om de leden van het VN-Comité te informeren.
7de stap: Concluding Observations
Na deze uitgebreide en interactieve evaluatie maakt de rapporteur zijn slotopmerkingen bekend. Het VN-Comité bekrachtigt die en vermeldt :
- de positieve en negatieve aspecten en de factoren die de uitvoering van het Verdrag afremmen.
- de aanbevelingen van het VN-Comité aan de Belgische staat. Bij de volgende evaluatie gaat het VN-Comité dan na in hoeverre die aanbevelingen opgevolgd zijn.
Het VN-comité en de Belgische staat maken de slotopmerkingen [LVI1] bekend. Ze worden ook overgemaakt aan de Algemene Vergadering en de Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties.
Op basis van de slotopmerkingen bepaalt Unia zijn strategie en prioriteiten voor de volgende jaren. De slotopmerkingen zijn voor Unia een belangrijk instrument om de verschillende overheden aan te sporen om het VN-Verdrag beter uit te voeren.
De slotopmerkingen van het VN-Comité uit 2014 zijn beschikbaar in het Nederlands, Frans en Engels.
In een notendop
- Wat? België ratificeerde het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap en moet het bijgevolg naleven.
- Wanneer? De evaluatie wordt in 2024 verwacht.
- Waar zijn we nu? België werd in 2014 voor het eerst beoordeeld, rapportageprocedure voor de tweede evaluatie van België is in 2019 van start gegaan.
- Wie? Het VN-comité selecteert internationale deskundigen op het gebied van handicap. Een van hen is benoemd tot rapporteur voor België.
- Waarom? Het Comité evalueert de voortgang van de uitvoering van het Verdrag in België.
- Welke rol heeft Unia? De Belgische staat heeft Unia het mandaat gegeven om als onafhankelijke instantie het Verdrag op te volgen en te rapporteren aan het VN-Comité bij elke evaluatie van België.